Ten film to opowieść o miłości największej, bo bezinteresownej i jak dobroć cierpliwej. Francja, koniec XIX wieku. Siostra Marguerite jest członkinią kongregacji Córek Mądrości, zgrupowanej w Instytucie Larnay koło Poitiers, specjalizującym się w edukacji dziewcząt ślepych i głuchoniemych. Siostry uczą je komunikować się ze światem, wyprowadzają z izolacji i okrutnego losu odmieńca, przypisanego w owym czasie do ułomnych, niepełnosprawnych, upośledzonych.

Instytut czyni cuda, ale w przypadku czternastoletniej Marie Heurtin matka przełożona rozkłada ręce: to niemożliwe, ta istota to dzikie zwierzę, jej inteligencja nie otrzymuje żadnego sygnału ze świata zewnętrznego i nie może się rozwinąć. Nie sposób wejść w kontakt z kimś, kto – ślepy i głuchoniemy – reaguje tylko na węch i dotyk, kto boi się panicznie kontaktu – grzebienia, ubrania, obcych sprzętów czy ludzi.

Marie ma kochających rodziców, ale nawet im nie pozwala się czesać, myć, „cywilizować”. Rodzice boją się więc o jej przyszłość. Marie skazana jest na zamknięcie, na zwierzęcą wegetację za kratami w absolutnej samotności. Kiedy więc w Instytucie Larnay pojawia się wolne miejsce, ojciec Marie postanawia dać córce szansę. Jednak nawet tam nikt nie wierzy w możliwość kontaktu z nastolatką, która broni się rozpaczliwie przed każdym gestem. Bije, drapie, ucieka...

Tylko siostra Marguerite widzi w Marie płomienną duszę zamkniętą w więzieniu sfrustrowanego ciała. Stawia na szali swoje życie i zdrowie, żeby ową duszyczkę wyzwolić. Musi „jedynie” pobudzić uśpioną w ciemności i ciszy inteligencję. Siostra słabej kondycji ale wielkiego ducha i serca jest w walce o duszę Marie całkowicie osamotniona, nikt oprócz niej nie wierzy w cud, jakim byłoby wyprowadzenie dziewczyny z otaczającego ją mroku.

Siostra przełożona boi się o zdrowie i siły upartej siostrzyczki, ale Marguerite czuje się powołana do tej misji i nie chce ulec zwątpieniu. Opracowuje dla Marie Heurtin specjalny język komunikacji, który łączy znaki głuchoniemych z dotykiem. Marie akceptuje powoli przyjemność mycia, ubrania, uczesania, jednak bardzo długo nie może skojarzyć przedmiotu z gestem. Kiedy pierwszy znak – jej ukochanego noża – zostaje w końcu zasymilowany, droga do poznania i komunikowania się ze światem staje przed nią otworem.

Jean-Pierre Améris, scenarzysta i reżyser filmu, odkrył historię Marie Heurtin w archiwach Instytutu Larnay i spędził cztery lata na opracowywaniu szczegółów opowieści. Powstał film podporządkowany opowiadanej historii, ale przemyślany artystycznie, film, który pozostawia ślad w sercu i w pamięci. Relacja między Marie a siostrą Marguerite wydaje się prawie dokumentalnym opisem klinicznego przypadku.

Ciepło, mądrość i cierpliwość, które pokonują ciemność i lęk oraz rodzące się z tego lęku otępienie i brutalność, prowadzą do zwycięstwa pięknej duszy nad okaleczonym i cierpiącym ciałem. Marguerite poświęca własne zdrowie, żeby ocalić Marie i to poświęcenie staje się symbolem wiary w człowieka, wiary w dobroć i jasność.

Rolę Marie odtwarza głuchoniema amatorka, Ariana Rivoire, natomiast w siostrę Marguerite wciela się Isabelle Carré, której szlachetna i mądra twarz odbija wewnętrzną siłę i blask postaci. Kamerze udaje się pokazać dwie drastycznie odmienne indywidualności, a zarazem stworzyć alchemię ich współistnienia. Świat zewnętrzny jest tylko dekoracją dla miłości pokonującej i ułomność, i chorobę, i śmierć. Piękna historia, piękne przesłanie, piękny film.

Marie Heurtin
Reżyseria Jean-Pierre Améris. Scenariusz Jean-Pierre Améris, Philippe Blasband. Zdjęcia Virginie Saint-Martin. Muzyka Sonia Wieder-Atherton. Wykonawcy Isabelle Carré (siostra Marguerite), Ariana Rivoire (Marie Heurtin), Brigitte Catillon (matka przełożona), Gilles Treton (pan Heurtin), Laure Duthilleul (pani Heurtin). Produkcja Escazal Films. Francja 2014. Dystrybucja Kondrat-Media. Czas 95 min

Grażyna Arata, Historia Marii, „Kino" 2016, nr 10, s. 73

© Fundacja KINO 2016