Dlatego przedstawiona w filmie Scandara Coptiego i Yarona Shaniego historia Omara i Hadir nieubłaganie dąży do wypełnienia schematu Romea i Julii. Być może przebiegnie nieco inaczej, lecz skończy się tragedią, bowiem od uczucia łączącego młodych ważniejsze są więzy rodzinne, religijne, kulturowe. W Ajami mury dzielące wyznanie od wyznania, człowieka od człowieka, nadal są wysokie i niemożliwe do przeskoczenia.

Na fabułę „Ajami" składa się pięć rozdziałów, które tworzą wymagającą maksimum skupienia, acz satysfakcjonującą strukturę narracyjną. Prezentowane wydarzenia mają zaburzoną chronologię; ważniejsza staje się perspektywa, z której widz patrzy na rozgrywające się dramaty. Oglądamy więc te same epizody, ale w każdym postacią wiodącą jest ktoś inny.

Właściwa intryga „Ajami" zaczyna się od przypomnianej w retrospekcji sceny w barze, gdzie właściciel strzelił do próbującego wymusić haracz gangstera - incydent będzie katalizatorem niemal wszystkich istotnych dla fabuły zdarzeń. Właściciel baru to wujek narratora filmu, Nasriego. Chłopiec ma również starszego brata, Omara. Klan, do którego należy postrzelony gangster, żąda właśnie od Omara, jako najbliższego krewnego właściciela baru, ogromnego okupu za zranienie gangstera.
Jeśli Omar pieniędzy nie przekaże, zginie on sam i cała jego rodzina. Żeby zdobyć pieniądze na zapłacenie okupu, Omar rozpoczyna działania, których nie można już zatrzymać, a niemal każde działanie podjęte w Ajami jest z definicji naznaczone fatalizmem. Spory rozwiązuje się tutaj za pomocą pieniądza i pistoletu. Względne oparcie można znaleźć jedynie w obrębie własnej grupy, choć i ta szansa jest iluzoryczna.

Autorzy „Ajami", Scandar Copti oraz Yaron Shani, sami pochodzą z różnych środowisk - pierwszy z nich jest Palestyńczykiem wychowanym w Jaffie, drugi to Izraelczyk. Ajami znają więc z autopsji, zresztą do filmu zaangażowali wielu ludzi - nie-aktorów - zamieszkałych tam na stałe, co wzmaga wrażenie autentyzmu, nadaje obrazowi charakter prawie dokumentalny. Z kolei aktorom nie dano nawet do przeczytania całości scenariusza, kazano improwizować.

Niestandardowe metody realizatorskie opłaciły się - „Ajami" w swym brutalnym realizmie osiąga efekt wstrząsający, wywierając wrażenie nie mniejsze niż produkcje południowoamerykańskie, z „Miastem Boga" na czele. Copti i Shani tworzą kino bez upiększeń, porażające prawdziwością, zatopione w ponurej rzeczywistości odrapanych budynków Jaffy. Kreując swoją wizję nie posługują się demagogią czy emocjonalnym szantażem; bezstronnie obserwują, ale nie mogą oprzeć się pokusie opowiedzenia historii w formie i kształcie godnym wielkich dzieł filmowego suspensu. Nadają widowisku znamiona kina gatunkowego, lecz nie pozwalają, by zdominowało ono warstwę znaczeniową.

W gruncie rzeczy „Ajami"-film wiele łączy z Ajami-dzielnicą Jaffy. Dla Ajami - zdominowanej przez muzułmanów dzielnicy izraelskiej Jaffy - dramatycznym problemem jest radzenie sobie z wewnętrznym rozdarciem, dla „Ajami" Scandara Copti i Yarona Shani ten sam problem był najtrudniejszym zadaniem, jakiemu musieli sprostać, realizując film.

Ajami
Scenariusz i reżyseria Scandar Copti, Yaron Shani. Zdjęcia Boaz Yehonatan Yaacov. Muzyka Rabiah Buchari. Wykonawcy Fouad Habash (Nasri), Nisrine Rihan (Ilham), Elias Saba (Shata), Youssef Sahwani (Abu-Lias), Abu George Shibli (Sido), Ibrahim Frege (Malek), Scandar Copti (Binj), Shahir Kabaha (Omar). Produkcja Inosan Productions, Twenty Twenty Vision Filmproduktion Gmbh, Arte, ZDF, Vertigo Films. Niemcy - Izrael 2009. Dystrybucja Against Gravity. Czas 120 min

Bartosz Czartoryski, Ajami, „Kino" 2011, nr 2, s. 85

© Fundacja KINO 2011